Lületaşı İşleme Zanaatının Ustaların Mesleki Yönelim ve Yaklaşımları Bağlamında Güncel Durumunun Belirlenmesi

ÖZET Geleneksel zanaatlar, icra edildikleri bölgenin kimlik özelliklerini taşıyan teknik ve ustalıkları gelecek nesillere aktararak somut olmayan kültürel miras öğelerini oluştururlar. Lületaşı işleme zanaatı da özellikle bu madenin bulunduğu Eskişehir ilinde uzun yıllardır sürdürülen, önemli kültürel miraslarımızdan biridir. Bu taşın Eskişehir ile özdeşleşmesinde, buradan çıkarılan lületaşının yapısal özelliklerinin fonksiyonel ve estetik açıdan ürün yapımında ideal olması etkilidir. Diğer zanaat dalları gibi lületaşı işlemeciliği de sanayileşme sonucu el yapımı ürünlerin endüstriyel imalat değeri kazanması ile yaygınlığını yitirmiş ve değer kaybetmiştir. Bu çalışmanın amacı, Eskişehir'de lületaşı işleme zanaatının, ustaların mesleki deneyimleri ve eğilimleri doğrultusunda güncel durumunun belirlenmesidir. Bu bağlamda lületaşı ustalarının, tasarım ve teknikte teknoloji ve inovasyona bakış açıları değerlendirilmiştir. Ayrıca lületaşı zanaatkârlığını kapsayan kurumsal yapılar araştırılarak, lületaşının yerel turizm açısından önemi incelenmiştir. Çalışma kapsamında Eskişehir'in Odunpazarı semtinde faaliyetlerine devam eden lületaşı ustaları ile röportajlar yapılmış, hediyelik eşya dükkânları gezilerek veriler ses kaydı, fotoğraf ve videolarla kayıt altına alınmıştır. ABSTRACT Traditional crafts are elements of cultural heritage that transfer the techniques and mastery of a region they are performed, to the next generations. Craftsmanship of meerschaum carving is one of the important cultural heritages in Eskişehir which is the main region of meerschaum resources. The structural properties of meerschaum’s being ideal for making products functional and aesthetic is the main factor in identifying this stone with Eskişehir. Meerschaum carving, like other craft branches, has lost its prevalence and value because of the results of industrialization of handmade products. The aim of this study is to identify current status of meerschaum craftmanship by evaluating the craftsmen's professional experiences and orientations. In this context, the craftsmen's perspectives towards technology and innovation in design and technique were evaluated. In addition, institutional structures that cover meerschaum craftsmanship in Eskişehir has been researched and the importance of meerschaum in terms of local tourism has been examined. Within the scope of the study, interviews were conducted with meerschaum craftsmen who carry their jobs in Odunpazarı district of Eskişehir, and visits were made to the souvenir shops of meerschaum. All data were recorded with tape recording, photographs and videos.