Eşitlikçi Mekan Üretim Yaklaşımı Olarak Evrensel Tasarım Kavramının Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Örneğinde İncelenmesi

 

ÖZET Mimarlık ve tasarım pratiği büyük oranda standart kullanıcı için yani sağlıklı genç yetişkinlerin antropometrik verilerine göre şekillenmektedir. Engelliler, bulundukları çoğu mekanda ihtiyaçları doğrultusunda birtakım sorunlarla karşılaşmakta ve bu sorunlar onların yaşamını bir kat daha zorlaştırmaktadır. Engelli kullanıcıların en fazla zaman harcadıkları mekanların en önemlilerinden biri eğitim yapılarıdır. Eğitim engelsiz bir birey için ne kadar önem taşıyorsa engelli bir birey için de o kadar önem taşımaktadır. Dolayısıyla çalışmada öncelikle evrensel tasarım ve engelli kavramı, engellilerin mekanları kullanırken karşılaştığı sorunlar ve engelliler için tasarım kriterleri ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Eğitim yapılarının engellilere yönelik tasarım kriterlerine göre planlanabilmesi için Dicle Üniversitesi Kampüs Alanı’nda bulunan İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi incelenmiştir. Bu yapıda, görme ve bedensel engelli kullanıcıların karşılaştıkları sorunların daha net belirlenebilmesi için yerinde gözlemler yapılıp mimari boyutta ulaşabilirlik, erişebilirlik ve kullanabilirlik ile ilgili sorunlar tespit edilmiştir. Fakülteye ait ilgili çizimler ve planlar incelenmiştir. Daha sonra elde edilen veriler, engelli bireylere yönelik mekânsal tasarımlar boyutunda ele alınmıştır. Sonuçta eğitim yapısının, engelli açısından evrensel tasarım kriterlerine uygunluğunun görülebilmesi için, evrensel tasarım kriterleri doğrultusunda değerlendirilmiş ve belirlenen fakülte için mekânsal tasarım önerileri 1/50 ölçeğinde çizimlerle sunulmuştur. Engelli kullanıcıların yapılarda olması gereken kriterlerden erişebilirlik, ulaşabilirlik ve kullanılabilirliğin sağlanması ile de ülke ekonomisine ve bilimsel gelişimine daha fazla katkı sağlayabilmelerinin yolu açılmış olacaktır. ABSTRACT Architecture and design practice is largely shaped by the anthropometric data for the standard user, that is, healthy young adults. Disabled people face problems in most of the spaces which to meet their challenges in so with disabilities and these problems their lives become more difficult. However, in usual life education places are one of the most important structures where the disabled spend the most of time. For disabled people education from the point of an individual is as important as normal people. Therefore, in the study, firstly, a literature review was conducted on the concept of universal design and disability, problems encountered by disabled people and design criteria for disabled people. The Faculty of Economics and Administrative Sciences in Dicle University Campus Area was examined in order to plan educational structures according to the design criteria for the disabled. In this structure, in order to determine the problems faced by users with visual and physical disabilities more clearly, on-site observations were made and problems related to architectural access, accessibility and usability were identified. Relevant drawings and plans of the faculty were examined. Later, the data obtained were handled in the spatial designs dimension for disabled users. As a result, education structures have been evaluated in accordance with universal design criteria in order to see compliance with universal design criteria for users with disabilities. Spatial design suggestions for the determined faculty are presented with drawings on a scale of 1/50. With the provision of accessibility, accessibility and usability among the criteria that should be in the buildings, disabled users will be able to contribute more to the national economy and scientific development.