Çarpanak Adası Ctotus-Ctuc Manastırı (Surp Garabet-Gtuds) Koruma Projesi Hakkında Bir İnceleme

Ülkemizin en doğusunda, en büyük gölü olan Van Gölü içerisindeki dört adadan biri olan Çarpanak Adası’nda Ctotus- Ctuc Manastırı yer alır. Van İli ve çevresinde Van Gölü’nün ılıman etkisi ile yumuşak bir iklim hakimdir. Bu ılıman iklim, göl çevresindeki yerleşimlerde ve göl içerisindeki adalarda mimari yapılaşmanın oluşmasında önemli rol oynamıştır. Van Gölü çevresindeki birçok iskelelerden tekneler ile adaya ulaşım sağlanır. Çeşitli yapı bölümlerinden oluşan manastırın adı, ilk olarak 1414 tarihli bir el yazmada Ctouts olarak geçmektedir. İnanışa göre, dörtlü Koruyucu Melek olan Saint Jean adına manastır yapısı inşa edilmiştir. 1918 yılına kadar bölgedeki Ermeniler, her türlü ibadet-sosyal ve kültürel faaliyetlerini Osmanlı Devleti’nin hoşgörü anlayışı içerisinde özgür bir şekilde yapmışlardır. XVII. yüzyılın sonlarında Avrupa da emperyalist güçler tarafından başlatılan milliyetçilik hareketlerinin, olumsuz etkileri sonucunda, 1918 yılında Ermeniler bölgeyi terk etmek zorunda kalmışlardır. Manastır yapıları ve adanın doğal yapısı, olumsuz gelişmelerin etkisi altında kalarak, müştemilat bölümlerinin tamamen yıkılıp tahrip olmasına neden olmuştur. Van Valiliği tarafından 2010-12 yılları arasında, onarıma yönelik uygulama proje çalışmaları başlatılmıştır. Ctotus Manastırı, Jamaton ve Saint Jean Kilisesi’ne ait tüm mimari koruma proje ve raporlar, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Restorasyon Anabilim Dalı Başkanı Öğretim Üyesi Dr. Şahabettin Öztürk ün koordinasyonu ve proje müellifi öncülüğünde hazırlanmıştır. Hazırlanan koruma projesinin uygulanması ve diğer manastır mimari yapılarını ortaya çıkartmak amacıyla, bilimsel kazı yapılarak, uygulama aşamasına geçilmesi gerekmektedir. Çarpanak Adası’ndaki Hıristiyan dini mimari yapılar, Mimarlık Tarihi ve Sanat Tarihi açısından oldukça önem arz etmektedir.