Cephe Algısında Gestalt Kuramı’nın Etkileri: Diyarbakır Mahabad Bulvarı Değerlendirmesi

Cepheler, insanın yapıyla, yapının kent ile iletişim kurduğu yüzeylerdir. Kenti oluşturan mimari mekanların cepheleri biçimsel özellikleriyle içerdiği bilgileri alır, binayı algılar ve anlamlandırır. Bu durum cephelerin görsel olarak incelenmesinde ve değerlendirilmesinde görsel algı kavramını ortaya çıkarmıştır. Çalışmanın konusunu yapının önemli bir parçası olan “cephe” elemanının görsel algı kapsamında kullanıcıyı nasıl etkilediği sorunsalı oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, Diyarbakır’da önemli arterlerden biri olan ve yerleşme potansiyelinin yoğun olduğu Mahabad Bulvarı’nda bulunan konut tipi yapı cephelerinin kullanıcı üzerindeki görsel algısını Gestalt Kuramı bağlamında analiz ederek elde edilen verileri tasarım kriterleri bağlamında değerlendirmektir. Çalışma kapsamında öncelikle kavramsal alt yapıya yönelik olarak literatür taraması yapılmıştır. Çalışmalarda algı, görsel algı ve Gestalt Kuramı’na ait temel ilkeler parametre olarak belirlenmiştir. İlgili kurum ve kuruluşlardan konutlarla ilgili elde edilen veriler, yerinde gerçekleştirilen alan etüt-analiz çalışmaları, incelemeler, görsel belgeleme çalışmaları ile çalışmanın kavramsal çerçevesi oluşturulmuştur. Alan çalışmasında ise fotoğraflama ve anket yönteminden yararlanılmıştır. Anket verileri dijitalleştirilerek istatistiksel analizler uygulanmış ve bulgular ortaya konmuş, bu bulgular yorumlanarak sonuçlar literatür bağlamında tartışılmış ve tasarımcılara önemli çıktılar sağlanmıştır. İstatistiksel sonuçlara dayanarak Mahabad Bulvarı’nda bulunan konut cepheleri değerlendirilmiştir. Simetri ilkesi kullanıcılar tarafından yapılan değerlendirme sonucunda cephelerde oldukça etkin bir ilke olarak öne çıkmaktadır. Devamlılık ve tekrar ilkesi cephelerde monotonluk ve sıkıcılık oluşturmadığı sürece olumlu karşılanmaktadır. Şekil-zemin ve egemenlik ilkesinde cephe tasarımlarında pencere ve kapıların organizasyonu belirlenirken monoton cepheler yerine öncelikli olarak biçim ve renk bakımından belirgin olması tasarım ölçütlerinde önemli bir etmen olmuştur. Söz konusu ilkelerin yeni tasarımlarda dikkate alınması ancak tahmini bir kullanıcı analizi yapılması gerekmektedir.