Cephe Algısında Gestalt Kuramı’nın Etkileri: Diyarbakır Mahabad Bulvarı Değerlendirmesi

ÖZET Cepheler, insanın yapıyla, yapının kent ile iletişim kurduğu yüzeylerdir. Kenti oluşturan mimari mekanların cepheleri biçimsel özellikleriyle içerdiği bilgileri alır, binayı algılar ve anlamlandırır. Bu durum cephelerin görsel olarak incelenmesinde ve değerlendirilmesinde görsel algı kavramını ortaya çıkarmıştır. Çalışmanın konusunu yapının önemli bir parçası olan “cephe” elemanının görsel algı kapsamında kullanıcıyı nasıl etkilediği sorunsalı oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, Diyarbakır’da önemli arterlerden biri olan ve yerleşme potansiyelinin yoğun olduğu Mahabad Bulvarı’nda bulunan konut tipi yapı cephelerinin kullanıcı üzerindeki görsel algısını Gestalt Kuramı bağlamında analiz ederek elde edilen verileri tasarım kriterleri bağlamında değerlendirmektir. Çalışma kapsamında öncelikle kavramsal alt yapıya yönelik olarak literatür taraması yapılmıştır. Çalışmalarda algı, görsel algı ve Gestalt Kuramı’na ait temel ilkeler parametre olarak belirlenmiştir. İlgili kurum ve kuruluşlardan konutlarla ilgili elde edilen veriler, yerinde gerçekleştirilen alan etüt-analiz çalışmaları, incelemeler, görsel belgeleme çalışmaları ile çalışmanın kavramsal çerçevesi oluşturulmuştur. Alan çalışmasında ise fotoğraflama ve anket yönteminden yararlanılmıştır. Anket verileri dijitalleştirilerek istatistiksel analizler uygulanmış ve bulgular ortaya konmuş, bu bulgular yorumlanarak sonuçlar literatür bağlamında tartışılmış ve tasarımcılara önemli çıktılar sağlanmıştır. İstatistiksel sonuçlara dayanarak Mahabad Bulvarı’nda bulunan konut cepheleri değerlendirilmiştir. Simetri ilkesi kullanıcılar tarafından yapılan değerlendirme sonucunda cephelerde oldukça etkin bir ilke olarak öne çıkmaktadır. Devamlılık ve tekrar ilkesi cephelerde monotonluk ve sıkıcılık oluşturmadığı sürece olumlu karşılanmaktadır. Şekil-zemin ve egemenlik ilkesinde cephe tasarımlarında pencere ve kapıların organizasyonu belirlenirken monoton cepheler yerine öncelikli olarak biçim ve renk bakımından belirgin olması tasarım ölçütlerinde önemli bir etmen olmuştur. Söz konusu ilkelerin yeni tasarımlarda dikkate alınması ancak tahmini bir kullanıcı analizi yapılması gerekmektedir. ABSTRACT Building facades are a surface that building can interact within the city. The Facades of architectural spaces which composed the city surface are key elements in term of the meaning and perception of the building with its contaminant’s knowledges. This situation causes the term “visual perception” which means the estimation and evaluation of the building facades in term of the visual content. The main problem of this study is how effect the “facades” of buildings which are important part of the building on the users in term of the visual perception. The aim of the study is to analyze the visual perception of the residential building facades of Mahabad Boulevard, which is one of the important arteries in Diyarbakır, where the settlement potential is intense, in the context of Gestalt Theory in the context of design criteria. In term of the scope of the study, a literature review was conducted primarily for conceptual infrastructure. In literature review part the basic parameters have been defined based on the perception, visual perception and basic principles of the gestalt theory. The data about the study area and building facades on this area has been obtained from the public sources and with this data some of the observations, surveys and visual documentations has been done for build a base for the empirical study. In site work a questionnaire has been done with photos of buildings. Digitalization of the data of the questionaries’ has helped to analyze the data with statistical methods and based on the statistical analysis the result section has been done and results has been discussed with the literature and conclusions has been done based on this discussions.The façades of buildings in Mahabad boulevard has been estimated based on the results of the statistical analyses. As a result of the evaluation made by the users, the symmetry principle stands out as a highly effective principle on the facades. The principle of continuity and repetition is welcomed as long as it does not create monotony and boring on the facades. While determining the organization of windows and doors in facade designs in the principle of shape-ground and sovereignty, it was an important factor in design criteria that it was primarily in terms of shape and color instead of monotonous facades. These principles need to be taken into consideration in new designs, but an estimated user analysis is required.