Bellekten Mekana: Mimari Tasarım Stüdyosu Aracılığıyla Eskişehir Kentinin Toplumsal Bellek İzlerini Oku(t)mak

Özet Çok boyutlu ve katmanlı ilişkiler ağını bünyesinde barındıran kent, birey-toplum-kent etkileşimleri, gündelik hayat pratikleri, değişen toplumsal koşullar ile dönüşüme uğrayan dinamik bir organizmadır. Kentlerin dönüşüm süreci doğası gereği olağanken, bazı keskin müdahalelerle süreç hızlanabilir. Bu durumda bazı kent parçaları anlamlarını ve bağlamlarını yitirerek, bütünle ilişkisini kopartıp birer kent fragmanlarına dönüşürler. Değişen ilişkiler ve dinamikler yeni kavramsal açılımları gerektirir. Bireysel hafıza, kolektif hafıza ve kentsel kimlik gibi açılımlar bu noktada ortaya çıkar. Mekandan bağımsız olarak düşünülemeyen kentsel hafıza, değişimle beraber aşınarak, unutmayı zorunlu kılar. Kentsel hafıza, somut karşılığını gündelik olma arakesitinde tesadüfen bulduğunda ise sürekliliğini korur. Eskişehir kentinin yerleşimi ise, 19.yüzyılda Berlin-Bağdat trenyolunun kente gelmesiyle beraber fiziki, mimari, kültürel ve sosyal bağlamda demiryolunun etkileri doğrultusunda gelişmeye başlamıştır. Cumhuriyetin ilanından sonraki süreçte de devlet eliyle ya da özel girişimlerle kurulan sanayi yapılarının demiryolunun çeperlerinde inşa edilmesi, kentin mekânsal gelişimini belirlemiş ve böylece demiryolu kent kimliğinin kurucu öğesi olmuştur. 20.yüzyılın sonlarına kadar bu kimliğini büyük ölçüde koruyan kent, 2000’li yıllardan itibaren hızlı bir dönüşüm içerisine girmiştir. Bu süreçte yapılan müdahaleler kent kimliğini oluşturan öğelerin yavaş yavaş hem fiziki mekandan hem de kentlinin toplumsal belleğinden silinmesine neden olmuştur. Bu nedenle bu çalışma, 3. Yarıyıl mimarlık öğrencilerinin kent kimliğini ve kolektif hafızayı tartışarak, dönüşen kentte kaybolan kent kimliği öğelerinin güçlü tasarım fikirleri aracılığıyla gündelik hayatın bir parçası haline gelmesi ve bellekte mekânsal kodlarıyla beraber yeniden yer bulmasını amaçlamıştır. Çalışmada elde edilen bilgilere literatür araştırması ve stüdyo sürecinde üretilen maket ve görsellerle ulaşılmıştır. Abstract A city where embodies the multi-layered relationship network and is a dynamic organism transformed by individuals-society-city interactions, daily-life practices, and changing social conditions. However transforming process is usual due to the nature of cities, some sharpen interventions may accelerates it. This causes some parts of the cities lose their context, meanings and they are transformed to city fragments which are disconnected from the city whole. Changing relationships and dynamics necessitates new conceptual discourses. Individual memory, collective memory and urban identity are arisen at this point. The collective memory which can not be thought independent from the space necesitates the forgetting with the changes and deformations in the memory. When the urban memory finds its tangible response accidentally in intersection of being dailiness. Eskişehir settlement is developed by the effects of construction of Berlin-Baghdad-Railway in physical, architectural, cultural and social context. After the proclamation of the Republic, railway determined the spatial development of the city. In this way, the railway has become the founder element of the city identity. The city which conserves idential features until the end of 20th century enters into a rapid transformation process in 2000’s. The interventions applied in this process cause that the idential elements of the city are erased from both physical spaces and collective memories. For this reason, the study aims discussing the concepts, ‘collective memory, ‘urban identity’ and via the powerful design ideas, making visible and bringing become a part of daily life of the disappearing urban identity elements and collective memory traces in a studio process with third semester architecture department students. Thus, it is aimed they find a place again in the memories with the spatial and visual codes. The information and evaluations reached in this study are gained from the literatüre research and visuals, models produced in the studio process.