Erken Cumhuriyet Döneminde Mekansal Değişimlerin Popüler Yayınlar Üzerinden Okunması: Konutta İç Mekan Deneyimlenmesi

Cumhuriyetle birlikte değişmeye başlayan toplumsal düzen ve geleneksel yapıdan uzaklaşan yaşam biçimi yeni mekan arayışlarını beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda Türkiye’nin yeniden yapılandırılmasına ilişkin mekansal değişimlerin nasıl olduğuna, dönemin mimari özelliklerinin mekan perspektiflerine nasıl yansıdığına ve bu yenilikçi tutumun mekansal boyutlarının topluma nasıl ulaştırıldığına dair sorgulamaların yapılması gerekmektedir. Cumhuriyet sonrası modernist yaklaşım üzerine kuramsal veriler ışığında, erken Cumhuriyet döneminde inşa edilen konutlarda yaşanan iç mekan değişimlerinin popüler dergiler üzerinden okunması amaçlanmıştır. Bu tip bir okuma, erken Cumhuriyet döneminde Avrupa’da süregelen mimari yaklaşımların analizini ve eş zamanlı olarak Türkiye’deki mekansal değişimleri sorgulamayı gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda çalışmada öncelikle Erken Cumhuriyet Dönemi’nde (1923-1938) Avrupa’daki modernist mimari yaklaşımı ele alınacaktır. Bu çerçevede 19. ve 20. Yüzyılda Avrupa’da mimarlık üzerinde etkili olan sanat akımları kısaca tanıtılmış ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’deki konut mimarisini etkileyen Bauhaus, Pürizm, Kübizm gibi modernizmin temel akımlar incelenmiştir. Elde edilen bulgular, aynı dönemde Türkiye’deki mimari ortamın çözümlenmesinde girdi sağlayacaktır. Erken Cumhuriyet Dönemi’nde mekansal kimlik arayışı çerçevesinde popüler dergilere yansıyan mekan çözümlemeleri ve önerilerinin Türkiye’deki konut iç mekan tasarımının analizine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlık üretiminin kültürel ve sosyo-ekonomik yaklaşımlarının kavranması amacıyla, söz konusu dönemde yayınlanmış olan süreli yayınlar incelenmiştir. Böylece Erken Cumhuriyet Dönemi yapılarının biçimsel özellikleriyle beraber, iç mekan tasarım özellikleri, mobilya donatıları ve mekansal kurguları kavranmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda 1920-1940 yılları arasında yayınlanan popüler dergiler taranarak konut iç mekan tasarımını içeren yazılar analiz edilmiştir. Milli Kütüphane arşivinde bulunan dergiler taranmış ve ilgili yazılar kullanılmıştır. Milli Kütüphane arşivinde yer alan dergiler, Osmanlıcadan tercüme edilmiştir ve Türk alfabesinin kullanılmaya başlamasından sonra yayınlanan mimari içerikli dergilerden de çıkarımlar yapılmıştır.