Kültür-Konut Etkileşiminde Mahremiyet Olgusu: Geleneksel Urfa - Akçaabat/Ortamahalle Evleri Üzerinden Karşılaştırmalı Bir Analiz

Kültürün etkisiyle biçimlenen mimari yapıların başında “konut” gelir. Konutlar, toplumların sosyal, ekonomik, kültürel normlarını yansıtan birer aynadır. Farklı bölgelerdeki konutlar karşılaştırıldıklarında değişik sosyo-kültürel dünyaları yansıttıkları görülür. Bu çeşitliliğin oluşmasında kültürün fiziksel bileşenleri kadar sosyal bileşenleri de etkilidir. İnanışlar, dünya görüşü, değerler, etnik köken, sosyal strüktür gibi faktörler kültür kavramının sosyal bileşenleridir. Kültürün sosyal bileşenleri toplumların mahremiyet gereksinmesi ve bu gereksinmenin karşılanması için üretilen mekanizmaların biçimlenmesinde doğrudan etkilidir. Mahremiyet olgusu konutun ve kullanım kalıplarının biçimlenmesinde en önemli unsurlardan biridir. Bu bağlamda mahremiyet olgusu ve buna bağlı olarak kullanıcıların yaşam biçimi, konuttaki mekânların çeşitliliği, plan şemaları, mekân kullanım kalıplarına bağlı donatı örgütlenmeleri gibi birçok faktör üzerinde etkilidir. Bu çalışmada, kültür - konut ilişkisi tartışılarak Türkiye’nin iki farklı bölgesinde yer alan geleneksel Urfa ve Akçaabat Ortamahalle evleri kültür öğelerinden mahremiyet olgusu bağlamında ele alınmakta ve mahremiyet olgusunun konutların yerleşim özellikleri, yarı açık, açık mekân hiyerarşisi, plan örgütlenmesi ve cephe karakteristiklerinin oluşumuna etkileri tartışılmaktadır.