Film ve Mimarlığın Kesişiminde Bir Temsil: “Modernite”yi Çubuk Barajı ve Yapılı Çevresi Üzerinden Okumak

ÖZET Temsil sistemleri, anlamın üretim sürecinin bir parçası olan ve belirli kurgulara sahip dil biçimleridir. Tarih boyunca farklı düşünce ve kavramların temsilinde kullanılan mimarlık ve mimari yapıları içinde barındıran filmler, bu temsil sistemlerinin iki önemli örneğidir. Mimari eserleri, bir başka medya olan filmler üzerinden okumak katmanlı bir inceleme gerektirmekte, bununla birlikte temsilde üretilen farklı anlamları tartışmaya olanak sağlamaktadır. Cumhuriyetin erken yıllarında Ankara’da üretilen ve modern mimari dile sahip yapıların, “modernite” kavramının temsilinde önemli bir rol oynadığı görülebilmektedir. Bu çalışmanın amacı, 1930’lu yıllarda Ankara’da modern mimari özelliklere sahip örnekler arasında ikonik bir yere sahip olan Çubuk Barajı ve yapılarını, ilgili dönemde çekilen filmler üzerinden inceleyerek, “modernite” kavramının nasıl temsil edildiğini anlamaktır. Araştırmanın öncelikli kaynağı, yakın okuma yöntemleri kullanılarak incelenen ve 1930’lu yıllara ait Yeni Türkiye Belgeseli (1936), Çubuk Barajı'nın Açılışı (1936) ve Ankara, Yazın (b.t.) filmleridir. Çalışma kapsamında “modernite” kavramı, insanların sosyal ve kültürel hayatlarını şekillendiren, dönüştüren veya yeniden kurgulayan bir olgu olarak ele alınmaktadır. “Modernite” kavramının film ve mimarlık üzerinden temsili tartışılırken, sözel anlatılara, mimari dil özelliklerine ve filmlerin organizasyonuna odaklanılmıştır. Filmlerin analizi, Çubuk Barajı ve yapılı çevresinin, “modernite” kavramının temsilinde önemli bir rol oynadığını ve “modernite”ye ilişkin kavramların mimarlık ve film temsil sistemleri aracılığıyla yeniden üretimlerinin yapıldığını göstermektedir. ABSTRACT Representational systems function as languages in the process of constructing meanings. Architecture and films incorporating architectural works serve as significant examples of these systems. Analyzing architectural works through films involves a multifaceted examination, providing a platform to discuss diverse meanings in representation. Architectural works that utilize modern characteristics in Ankara during the early years of the republic, can be seen to operate as notable representations of “modernity”. The aim of this study is to understand the representation of "modernity" by examining the Çubuk Dam and its built environment, an iconic structure of 1930s Ankara, through films produced in that period. The primary sources of the study are Yeni Türkiye Belgeseli (1936), Çubuk Barajı'nın Açılışı (1936), and Ankara, Yazın (n.d.), analyzed by using close reading methods. “Modernity”, within the scope of this study, is viewed as a concept shaping, transforming, or reconstructing the social and cultural lives of people. The representation of “modernity” in film and architecture was examined by focusing on the architectural language, film organization, and verbal narratives. The analyses reveal the pivotal role of the Çubuk Dam and its buildings in representing “modernity” and the reproduction of notions related to “modernity” through representational systems of architecture and film.