Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Side Antik Kenti’nde Korumaya Yönelik Uygulamaların Değerlendirilmesi

ÖZET Side, Çok eski zamanlardan itibaren yerleşime konu olmuş; bu sebeple de zaman içinde çok katmanlı tarihi kent dokusuna sahip olmuştur. Bu dokunun ve dokuyu oluşturan kültürel mirasın korunması ve devamlılığını sağlaması amacıyla 1990 yılında I. derece arkeolojik sit alanı olarak tescillenmiştir. Ancak zaman içinde bölge Side antik kentinin sahip olduğu doğal, tarihi ve kıyı değerlerinin ilgi görmesi ile turizme açılmıştır. Turizmin talebi ile hızlı ve plansız olarak değişen ve dönüşen kent, zaman içinde Koruma kararlarının gecikmesi ile kültür varlıklarında bozulmalar ve koruma amaçlı imar planının geç hazırlanması sonucunda kaçak yapılaşmalar ile karşı karşıya kalmıştır. Çalışmanın temel amacı turizmin Side antik kenti üzerindeki etkisini doğal, sosyal, kültürel, arkeolojik ve geleneksel değerler açısından incelemek ve turizm sonrası Side’nin değişimini belirlemektir. Çalışma kapsamında çok katmanlı tarihi kent dokusu analiz edilmiş, kentte turizm sebebiyle ortaya çıkan problemler tespit edilmiş ve günümüzde geçerli olan 2014 tarihli Side Koruma Amaçlı Revizyon İmar Planı’nın problemlere yönelik olarak olumlu ve olumsuz tarafları incelenmiştir. İnceleme sonucunda Side antik kentinin turizm sonrasında sosyo-kültürel ve fiziksel anlamda değişimlerine yönelik tespitler yapılarak öneriler sunulmuştur. ABSTRACT Along historical ages, the Mediterranean coast has been land for favorable living. Side was a harbor city located on the Mediterranean coast of Anatolia. With the continuation of life on the city in different periods, Side has a multi-layered historical urban texture. For this reason, Side was accepted 1st degree archeological site area. After the contemporary life has grown up, Side city has been opened to tourism. The city was exposed to mass tourism and then cultural heritage was damaged. During this process, conservation and protection plans were not the first priorities. Illegal buildings related to tourism and deteriorations consistently increased at the city. As a solution, status of Side has been reduced to urban and 3rd degree archeological site which is the main focus of this article. The aim of the study is investigating the effects of tourism on Side in terms of natural, social, cultural, archeological and traditional values and identifying the situation of the city after tourism. The methodology of study goes forward analyzing history of city, identifying the problems caused by tourism, discussing positive and negative aspects of conservation plans. In conclusion, the Side ancient city has changed socio-culturally and physically after tourism. Keywords: Archeological site, Historical environment, Tourism, Conservation plan