19. Yüzyıl Muhacir İskânına Bir Örnek: İnegöl Tahtaköprü Yerleşmesinin Mimari Analizi

19. yüzyılda toprak kayıplarına bağlı olarak yaşanan göçler, Osmanlı Devleti için önemli bir sorun haline gelmiştir. Özellikle, 1877-1878 yıllarındaki Osmanlı-Rus savaşından sonra, Kırım, Kafkasya ve Balkanlar’dan Osmanlı İmparatorluğu’nun Anadolu’daki topraklarına doğru yoğun bir göç dalgası yaşanmıştır. Bu göçler sonucunda devlet, muhacirlerin iskânı sorununu çözmeye yönelik olarak çeşitli mevzuat düzenlemeleri yapmıştır. Bu süreçte kurulan kırsaldaki muhacir köyleri ve kent merkezlerindeki muhacir mahalleleri, devletin o dönemki iskân ve iktisat politikalarının yansımalarıdır. Genellikle planlı olarak inşa edilen bu köyler, kuruluşundan günümüze sosyal ve kültürel etkilerle değişimlere uğramıştır. Hüdavendigar vilayeti Ertuğrul livasına bağlı İnegöl, 19. yüzyılda Balkanlar ve Kafkasya üzerinden göçlerle muhacir iskânlarının yapıldığı önemli merkezlerden biridir. 19. yüzyıl sonlarında Bulgaristan muhacirleri için İnegöl yakınlarında kurulmuş olan Tahtaköprü yerleşimi, kuruluş bölgesindeki yerleşim dokusunda bazı niteliklerini günümüzde de sürdürüyor olmasından dolayı, makalenin çalışma alanı olarak seçilmiştir. Makale çalışmasında, Tahtaköprü’nün ilk iskân bölgesi olan Hamidiye mahallesindeki yerleşim düzeni; yerel, geleneksel özellikler taşıyan mimari örneklerin inşa yöntemi, cephe düzeni, mekân örgütlenmesi ve yerleşmenin günümüze kadarki süreçte dönüşümü üzerine bir değerlendirme yapılmıştır.